امنیت، در لغت مقابل ترس و هراس بوده و به معنای آرامش قلب، اعتماد و اطمینان است و چنان که گفته شد، به لحاظ مفهومی میان خانه و امنیت دلالت التزامی برقرار است، لذا انسان همواره به دنبال سکونت در خانه‌ه­ای امن است.

ازاین‌رو خداوند متعال در آیه ۸۰ سوره مبارکه نحل، خانه را محل آرامش معرفی کرده، می‌فرماید:

وَ اللَّهُ جَعَلَ لَکُمْ مِنْ بُیُوتِکُمْ سَکَنا

و خدا برای شما از خانه‌هایتان محل سکونت (و آرامش) قرار داد

 اهمیت خانه ایمن تا جایی است که به فرموده پیامبر اکرم (ص)، خداوند متعال محافظت از ساکنان خانه غیر ایمن را بر عهده نمی‌گیرد

 ثَلَاثَهٌ لَا یَتَقَبَّلُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُمْ بِالْحِفْظِ رَجُلٌ نَزَلَ فِی بَیْتٍ خَرِبٍ وَ رَجُلٌ صَلَّی عَلَی قَارِعَهِ الطَّرِیقِ وَ رَجُلٌ أَرْسَلَ رَاحِلَتَهُ وَ لَمْ یَسْتَوْثِقْ مِنْهَا. [۱]

 خداوند عزوجل نگهبانی از سه کس را نمی‌پذیرد: مردی که در خانه ویران منزل گیرد و مردی که در وسط جاده به نماز ایستد و مردی که مرکب سواری خود را رها کند و آن را نبندد

 قرآن کریم نیز در بیان مقایسه‌ای میان خانه ایمن و غیر ایمن به دوگونه خانه‌سازی زنبور و عنکبوت اشاره کرده، با انتساب خانه‌سازی ایمن زنبورعسل به تعلیم و وحی الهی می‌فرماید:

 وَ أَوْحی رَبُّکَ إِلَی النَّحْلِ أَنِ اتَّخِذی مِنَ الْجِبالِ بُیُوتاً وَ مِنَ الشَّجَرِ وَ مِمَّا یَعْرِشُون [[۱]
وپروردگارت به زنبور عسل وحی کرد که از بعضی کوه‌ها و درختان و از داربست‌هایی که مردم می‌سازند خانه‌هایی بساز.
و در خصوص خانه عنکبوت با اشاره به نقص ایمنی آن می‌فرماید:
مَثَلُ الَّذِینَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْلِیَاءَ کَمَثَلِ الْعَنْکَبُوتِ اتَّخَذَتْ بَیْتًا ۖ وَإِنَّ أَوْهَنَ الْبُیُوتِ لَبَیْتُ الْعَنْکَبُوتِ ۖ لَوْ کَانُوا یَعْلَمُونَ [۲]
مَثَلِ کسانی که غیر خدا را سرپرست خود برگزیدند، همانند مَثَل عنکبوت است که (برای خود) خانه‌ای ساخته؛ و البتّه سست‌ترین خانه‌ها خانه‌ی عنکبوت است اگر می‌دانستند.

در این آیات ضمن اشاره به جانمایی درست خانه زنبور، ویژگی لانه زنبور به‌عنوان مزیتی بی‌مانند، به خداوند نسبت‌داده‌شده است که مشاهده و مطالعه تجربی آن در طبیعت می‌تواند اسرار نهفته در آن را عیان سازد، همان‌طور که لانه عنکبوت به دلیل نداشتن این ویژگی‌ها نه‌تنها مصداق خانه مطلوب نیست؛ بلکه از آن به‌عنوان خانه‌ای سست یاد شده است که از منظر روایات اسلامی سکونتگاه شیطان [۱] و باعث پیدایش فقر [۲] است.
بنابراین ایمنی از بایسته‌های فرهنگی خانه و خانه‌سازی در اسلام است که ضرورت آن در آیات و روایات متعددی موردتوجه قرار گرفته است:
ایمنی و خانه مهندسی‌ساز
یکی از بایسته‌های خانه ایمن، مهندسی‌ساز بودن آن است، چنان که در آیات قرآن کریم از مشتقات ماده (ع م ر) که به معنای عمران و آباد کردن است برای ساخت بنای ایمن استفاده شده و آمده است:
إِنَّما یَعْمُرُ مَساجِدَ اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِر [۳]
مساجد خدا را تنها کسانی باید آباد کنند که به خدا و روز قیامت ایمان دارند

[۱] مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَی عَنْ سَلَمَهَ بْنِ الْخَطَّابِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مَیْمُونٍ عَنْ عِیسَی بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ جَدِّهِ قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص بَیْتُ الشَّیَاطِینِ مِنْ بُیُوتِکُمْ بَیْتُ الْعَنْکَبُوتِ.
[۲] عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَی عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَیْمُونٍ الْقَدَّاحِ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: نَظِّفُوا بُیُوتَکُمْ مِنْ حَوْکِ الْعَنْکَبُوتِ فَإِنَّ تَرْکَهُ فِی الْبَیْتِ یُورِثُ الْفَقْرَ.
[۱] مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَى عَنْ سَلَمَهَ بْنِ الْخَطَّابِ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مَیْمُونٍ عَنْ عِیسَى بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ جَدِّهِ قَالَ: قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص‏ بَیْتُ الشَّیَاطِینِ مِنْ بُیُوتِکُمْ بَیْتُ الْعَنْکَبُوتِ.

[۱] عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَیْمُونٍ الْقَدَّاحِ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِیٍّ ع قَالَ: نَظِّفُوا بُیُوتَکُمْ مِنْ حَوْکِ الْعَنْکَبُوتِ فَإِنَّ تَرْکَهُ فِی الْبَیْتِ یُورِثُ الْفَقْرَ.

[۱] التوبه : ۱۸

وَ إِلى‏ ثَمُودَ أَخاهُمْ صالِحاً قالَ یا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ ما لَکُمْ مِنْ إِلهٍ غَیْرُهُ هُوَ أَنْشَأَکُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَ اسْتَعْمَرَکُمْ فیها …‏[۱]

به‌سوی قوم ثمود، برادرشان صالح (را فرستادیم) او گفت: ای قوم من! خدای یگانه را بپرستید که جز او معبود دیگری برای شما نیست. اوست که شما را از زمین پدید آورد و از شما خواست تا در آن آبادی کنید، و…
در دو آیه فوق واژگان «یَعْمُرُ» و «اسْتَعْمَرَ» از ماده «ع م ر» به معنای آباد کردنی است که از روی دانش و اصول فنی باشد، چیزی که امروزه علم مهندسی و معماری عهده‌دار آن شده است.
خداوند متعال در اشاره به اهمیت استحکام بنا و سازه آن در بیان داستان تجدید بنای خانه کعبه توسط ابراهیم و اسماعیل (علیهما السلام) بعد از اشاره به بالابردن ستون‌های خانه کعبه به‌عنوان بخش مهمی از سازه، به بیان دعای ابراهیم (ع) می‌پردازد و می‌فرماید:
وَ إِذْ یَرْفَعُ إِبْراهیمُ الْقَواعِدَ مِنَ الْبَیْتِ وَ إِسْماعیلُ رَبَّنا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّکَ أَنْتَ السَّمیعُ الْعَلیمُ [۲]
به یادآورید هنگامی را که ابراهیم و اسماعیل، پایه‌های خانه (کعبه) را بالا می‌بردند، (و می‌گفتند:) «پروردگارا! از ما بپذیر، که تو شنوا و دانایی!
در روایات اسلامی آمده است که ستون‌هایی که حضرت ابراهیم (ع) در خانه کعبه بنا می‌ساخت و بالا می‌برد، بر روی همان پایه‌هایی بود که قبل از آن وجود داشتند [۳] و توجه به این مساله در آیه کریمه که با عبارت «وَ إِذْ یَرْفَعُ إِبْراهیمُ الْقَواعِدَ مِنَ الْبَیْتِ» گویای اهمیت مهندسی‌ساز بودن خانه از جهت پی، ستون و اسکلت ساختمان است.
موید دیگر از آیات قرآن کریم بر لزوم مهندسی ساز بودن خانه آن است که خداوند متعال در آیه ۶ صوره مبارکه صف، مجاهدان راه خدا را به «بنیان مرصوص» یعنی ساختمانی محکم که گویی از سرب بنا شده است تشبیه می‌کند و می‌فرماید:
إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الَّذینَ یُقاتِلُونَ فی سَبیلِهِ صَفًّا کَأَنَّهُمْ بُنْیانٌ مَرْصُوص [۴]
همانا خداوند کسانی را دوست دارد که صف بسته در راه او پیکار کنند، چنانکه گویی بنای بسیار مستحکم سربی هستند.
این تعبیر تشبیهی می‌تواند مویدی بر لزوم استحکام بناهای ساخته شده به ویژه در حوزه مسائل نظامی و دفاعی باشد.
در نتیجه مباحث یاد شده چنین می‌توان گفت که کوتاهی در تامین امنیت ساختمان نه تنها مود تائید نیست بلکه از امام صادق ع نقل شده است:
مَنِ اقْتَصَدَ فِی بِنَائِهِ لَمْ یُؤْجَرْ. [۱]
هر کس [خانه ای] بنا کند و در ساخت و ساز آن، اقتصاد (کوتاهی) ورزد، اجر و بهره ای نخواهد داشت.
ایمنی، محله و شهر
ایمنی یک خانه، فقط در سازه آن خلاصه نمی‌شود، بلکه محیط پیرامونی خانه نیز نقش بسزایی در تامین امنیت آن خانه دارد از این رو از سوی پیامبر اکرم (ص) و امام صادق (ع) ساخت خانه بر روی قبرها را ممنوع اعلام شده و فرموده‌اند:
لَا تَبْنُوا عَلَی الْقُبُور [۲]

 بر روی قبرها خانه نسازید

نهی خانه‌سازی بر روی قبرها، علاوه بر ملاحظه جنبه‌های منفی تاثیر گذار بر اخلاق و تربیت از قبیل ایجاد عجب و دنیازدگی، می‌تواند ملاحظه‌ای بر جنبه‌های ایمنی ساخت خانه بر روی قبر باشد، چنان که خانه‌های ساخته شده بر روی قبرها، ضمن آن که امنیت بهداشتی و روانی را تهدید می‌کنند، به لحاظ سازه نیز پی مستحکمی نخواهد داشت.

بی شک خانه امن در سرزمین امن قابلیت سکونت دارد و منحصر کردن ایمنی ساختمان در سازه و محله آن، به دور از واقعیت زندگی اجتماعی انسان است، لذا حضرت ابراهیم (ع) بعد از سکونت در سرزمین مکه امنیت همه جانبه آن را هم به لحاظ نظامی، اقتصادی، روانی و… از خداوند می‌خواهد و می‌فرماید:
وَ إِذْ قالَ إِبْراهیمُ رَبِّ اجْعَلْ هذا بَلَداً آمِناً وَ ارْزُقْ أَهْلَهُ مِنَ الثَّمَراتِ مَنْ آمَنَ مِنْهُمْ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ قالَ وَ مَنْ کَفَرَ فَأُمَتِّعُهُ قَلیلاً ثُمَّ أَضْطَرُّهُ إِلی عَذابِ النَّارِ وَ بِئْسَ الْمَصیر [۳]
هنگامی که ابراهیم گفت: پروردگارا! این (سرزمین) را شهری امن قرارده و اهل آن را، آنان که به خدا و روز آخرت ایمان آورده‌اند، از ثمرات (گوناگون) روزی ده. (اما خداوند) فرمود: به آنهایی که کافر شوند (نیز) بهره‌ی اندکی خواهم داد. سپس آنها را به قهر به سوی عذاب آتش می‌کشانم و چه بد، سرانجامی است.
در این آیه حضرت ابراهیم (ع) با عبارت «بَلَداً آمِناً وَ ارْزُقْ أَهْلَهُ مِنَ الثَّمَراتِ» علاوه بر امنیت جانی و نظامی، امنیت اقتصادی و معیشتی مردم را از خداوند متعال درخواست می‌نماید که مجموع این داشته‌ها به همراه زیرساخت‌هایی که نیاز دارند و لوازمی که به دنبال خواهند داشت، اسباب زندگی همراه با آرامش را برای انسان تامین می‌کند.

ایمنی و ابزار محافظت

یکی دیگر از مصادیق ایمنی که در تعالیم دینی مورد توجه قرار گرفته است توجه به ایمنی خانه از جهت حفاظ و حصار آن است. در این باره در قرآن کریم توصیه شده است که برای ورود به خانه از در وارد شوید.
وَلَیْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ ظُهُورِهَا وَلَٰکِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقَیٰ ۗ وَأْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ أَبْوَابِهَا ۚ و… [۴]
نیکی آن نیست که (در حال احرام حج،) از پشت خانه‌ها وارد شوید، بلکه نیکی آن است که تقوا پیشه کنید و از درها وارد خانه‌ها شوید، و…
در روایات هم ایمنی حاصل از در مورد توجه قرار گرفته است. در این باره سماعه بن مهران روایتی را از امام صادق (ع) نقل می‌کند و می‌گوید از امام صادق (ع) در باره قفل کردن درها پرسیدم و حضرت فرمودند:
أَغْلِقْ بَابَکَ فَإِنَّ الشَّیْطَانَ لَا یَفْتَحُ بَاباً [۵]
دروازه را ببند، همانا شیطان دروازه بسته را باز نمی‌کند

از آن جا که در ادامه این روایت آمده است: «و چراغت را (از دست موش‌ها) خاموش کن تا خانه‌ات را نسوزاند و ظرفت را برگردان (بپوشان) که شیطان ظرف وارونه (پوشیده) را بلند نمی‌کند» مشخص می‌شود که این روایت اشاره به قفل کردن درب خانه دارد.
در روایت دیگری از امام صادق (ع) از خوابیدن بر روی پشت بامی که حصار ندارد نهی شده و آمده است که هرگاه پشت بام خانه به انداز دو ذراع دیوار چینی شود، خوابیدن بر روی آن جایز است [۶] .

خانه و حریم خصوصی

یکی دیگر از مصادیق خانه امن، خانه‌ای است که در آن حریم خصوصی افراد رعایت شود چه از سوی اعضای خانه و چه از سوی افراد بیرون از خانه.
از این رو قرآن کریم با توجه به اصل حریم خصوصی افراد، فرزندان را به رعایت حریم خصوصی والدین در سه نوبت امر کرده می‌فرماید:
یَا أَییّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لِیَسْتَأْذِنْکُمُ الَّذِینَ مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ وَالَّذِینَ لَمْ یَبْلُغُوا الْحُلُمَ مِنْکُمْ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ ۚ مِنْ قَبْلِ صَلَاهِ الْفَجْرِ وَحِینَ تَضَعُونَ ثِیَابَکُمْ مِنَ الظَّهِیرَهِ وَمِنْ بَعْدِ صَلَاهِ الْعِشَاءِ ۚ ثَلَاثُ عَوْرَاتٍ لَکُمْ ۚ لَیْسَ عَلَیْکُمْ وَلَا عَلَیْهِمْ جُنَاحٌ بَعْدَهُنَّ ۚ طَوَّافُونَ عَلَیْکُمْ بَعْضُکُمْ عَلَیٰ بَعْضٍ ۚ کَذَٰلِکَ یُبَییّنُ اللَّهُ لَکُمُ الْآیَاتِ ۗ وَاللَّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ [۷]
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! غلامان و فرزندانی که به سنّ بلوغ و احتلام نرسیده‌اند، در سه وقت (برای ورود به اتاق) از شما اجازه بگیرند: پیش از نماز صبح و هنگام نیمروز، که لباس از تن بیرون می‌کنید، و بعد از نماز عشا. این سه وقت، هنگام خلوت شماست، اما در غیر این سه وقت، بر شما و بر آنان گناهی نیست که بدون اذن وارد شوند، زیرا آنان پیوسته با شما در رفت و آمد هستند و بعضی بر بعضی وارد می‌شوند. خداوند آیات خود را این گونه برای شما بیان می‌کند و خداوند دانا و حکیم است.
و نسبت به رعایت حریم خصوصی اهل خانه از سوی سایرین می‌فرماید:
یَا أَییّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُیُوتًا غَیْرَ بُیُوتِکُمْ حَتَّیٰ تَسْتَأْنِسُوا وَتُسَلِّمُوا عَلَیٰ أَهْلِهَا ۚ ذَٰلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ لَعَلَّکُمْ تَذَککّرُونَ [۸]
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! به خانه‌هایی که منزل شما نیست، وارد نشوید، مگر آنکه اجازه بگیرید و بر اهل آن سلام کنید. این به نفع شماست، شاید پند گیرید.
اهمیت حریم خصوصی و رعایت امنیت روانی خانه در اسلام تا جایی است که امام علی (ع) می‌فرماید:
روزی رسول خدا(ص) در خانه یکی از همسرانش بود و درفشی در دست داشت، شخصی از درز در به درون خانه نگاه کرد، پیامبر فرمود: اگر نزدیک بودم و دستم به تو می‌رسید با این درفش چشمت را کور می‌کردم.

سعید بهادری

ادامه دارد…

لینک کوتاه مطلب : https://dornasasi.ir/?p=14799