زخم‌های کهنه‌ی بشری مانند فقر، گرسنگی، ظلم و تبعیض، با شروع عصر سرمایه‌داری و ظهور انسان مدرن و به تبع آن تمدّن جدید، نه تنها درمان نشد بلکه در مجموع شدت بیشتری پیدا کرد.

برخی اندیشمندان غربی و شرقی همچنان در جست‌وجوی نسخه‌های رهایی‌بخش برای خلاصی از این دردها بوده و هستند.

نسخه‌هایی مانند مارکسیسم که در یکی دو قرن اخیر به عنوان راه رهایی پیش روی انقلابی‌های جهان گذاشته شد نیز در عمل به ضد ادعای خود تبدیل شدند و امروز باید در موزه‌های جهان به دنبال آنان گشت.

اما در در قرن اخیر قرائتی جدید از اسلام با شروع نهضت حضرت امام خمینی (ره) جان گرفت و به وسیله‌ ایشان و بزرگانی چون آیت… خامنه‌ای، شهید مطهری و شهید باقر صادر به جامعه سرریز شد که در میان منازعه‌ پوچ علم و ایمان و سنت و مدرنیته و همچنین در میان نسخه‌های چپ و راست مدرنیته، حرف جدیدی برای بشر ارائه کرد.

برای نخستین بار در عصر جدید، اسلام به عنوان راه مبارزه و مقاومت با ظلم و فقر و استعمار و تبعیض پیش روی انقلابیون جهان اسلام قرار گرفت و حضرت امام (ره) کمونیسم را زندان پولادین فرزندان انقلابی جهان نامیدند.

در میان جریان اسلامی، نگاهی که فلسفه و عرفان را حرام می‌دانست آرام آرام به حاشیه رفت و انسان جدیدی پا به عرصه‌ی ظهور گذاشت که فلسفه را فقه اکبر می‌دانست و نه تنها قائل به حرمت عرفان نبود بلکه با حضور در میادین دفاع و رزم، راه صد ساله‌ عارفان را یک‌شبه طی می‌کرد. همان انسان‌هایی که حضرت امام (ره) از آنان به عنوان عارفان مبارزه‌جو نامبردند.

در زمانه‌ای که می‌گفتند چاره‌ای جز به حاشیه رفتن دین وجود ندارد و افزایش ظلم و فساد عامل ظهور است، نگاهی جان گرفت که می‌گفت با تشکیل تمدّن نوین اسلامی زمینه‌ ظهور فراهم خواهد شد.

چکیده‌ حرف و پیام این نگاه جدید را می‌توان چنین تعبیر کرد؛ سعادت و خیر دنیا و آخرت انسان در گرو «ترجمه‌ی عملیاتی مفاهیم اسلامی» است.

نگاه انقلابی، یا همان تحول‌خواهی اسلامی، مفاهیمی چون جهاد و قتال را در دفاع مقدس و در نهضت‌های اول انقلاب مانند سوادآموزی و جهاد سازندگی و جهاد دانشگاهی ترجمه‌ی عملیاتی کرد.

با شروع این عصر، ایثار، دیگر مفهومی در کتاب‌های معارف و در سطح زندگی فردی نبود. این نگاه صبر را حرکت ضمن استقامت در مسیر صحیح معنی کرد و جلوه‌های آن را در نحوه‌ی تعامل با مستکبرین عالم به نمایش گذاشت.
و همین نگاه، مفهومی چون مواسات را در برهه‌ی فراگیری کرونا که انسان مدرن به تعبیر توماس هابز به گرگ انسان دیگر تبدیل شده بود، عینیت بخشید تا بار دیگر یادآوری کند که انسان جدیدی پا به زمین گذاشته است.

حال یکی از مفاهیم ناب اسلامی که هر روز باید از نو مرور شود تا در مسیر ترجمان عملیاتی آن گام برداشته شود، انتظار است. تحول‌خواهی اسلامی، انتظار را صرفا به معنای نشستن و اشک ریختن نمی‌پذیرد و به نتیجه رسیدن آن را در گرو حرکت می‌داند.

اما اگر این مرور مستمر صورت نگیرد، بیم آن می‌رود که در عرصه‌هایی این مفهوم، به جایگاه خود پیش از شروع نهضت انقلابی بازگردد. جایی که منتظران واقعی در مسیر مبارزه‌ی خود به این جمع‌بندی رسیدند که آن سال را چراغانی نکنند اما متحجرین با ادعای انتظار برای حضرت مهدی موعود (عج)، آب به آسیاب ساواک و طاغوت ریخته و مانند هر سال جشن خود را برگزار کردند.
متحجرینی که دشمنی‌های بعدی‌شان موجب شد تا حضرت امام (ره) آنان را مارهای خوش خط و خالی بنامد که تا دیروز مبارزه را حرام می‌دانستند و امروز انقلابی‌تر از انقلابی‌ها شده‌اند و در سال آخر عمر پر برکتشان به شورای نگهبان هشدار دادند مبادا یک روز چشمتان را باز کنید و ببینید اینها همه‌جا را گرفته‌اند.

اسلام انقلابی، اسلام حرکت و اسلام طرفدار محرومان و مستضعفان است و اگر این مولفه‌ها مرور نشده و در فرهنگ عمومی به فراموشی سپرده شود، به اسلام مناسک میان‌تهی تبدیل خواهد شد.

حال اگر کسی بخواهد انتظار را ترجمه‌ی عملیاتی کند چه راهکارهایی پیش روی اوست؟ این سوال در کتاب انسان ۲۵۰ ساله‌ی رهبر معظم انقلاب اسلامی پاسخ داده شده است.
در آن کتاب با مرور چهار ویژگی عمده‌ی جامعه‌ی مهدوی این گزاره طرح شده که تلاش برای شبیه کردن جامعه‌ی فعلی به آن جامعه‌ی آرمانی، مصداقی از گام برداشتن در مسیر انتظار عملی است.
این چهار خصوصیت عبارتند از:
-عاری بودن جامعه از هرگونه ظلم فرهنگی، سیاسی و اقتصادی. جامعه‌ای بدون استثمار و گردن‌کلفی و تبعیض
-بالا رفتن سطح اندیشه‌ی علمی و اسلامی انسان. جامعه‌ای که در آن نشانی از فقر فکری و فرهنگی و جهل و بی‌سوادی یافت نمی‌شود.

-جامعه‌ای که همه‌ی نیروهای طبیعت و انسان در آن استخراج می‌شود و چیزی در بطن زمین باقی نمی‌ماند.
-جامعه‌ای فضیلت‌محور و اخلاق‌محور که هر کسی فضیلت و اخلاق آن بیشتر است در جامعه مقدم‌تر است.

در این کتاب همچنین رهبر معظم انقلاب می‌فرمایند اگر انقلاب اسلامی به پیروزی نمی‌رسید، ظهور به عقب می‌افتاد و  با پیروزی این انقلاب یک قدم به ظهور نزدیک شدیم بنابراین هر تلاشی در مسیر استواری این انقلاب، تلاشی در جهت ظهور است.

نکته‌ی دیگر ایشان، توجه به این نکته است که نزدیک شدن به امام زمان (عج) یک نزدیک شدن معنوی است نه نزدیک شدن مکانی یا نزدیکی به زمان معین. یکی از راهکارهای انتظار عملی، افزایش کمیت و کیفیت مسلمانان مومن و مخلص است.

از دیگر مصادیق انتظار عملی که در بیانات رهبر معظم انقلاب آمده می‌توان به این موارد اشاره کرد:
-انعکاس همین میزان از اسلام که در جامعه‌ی ما پیاده شده به آفاق مختلف عالم
-مجال ندادن به گسترش اندیشه‌ی غیراسلامی و ضد اسلامی از طریق اندیشه و مبارزه‌ی فکری به جای قهر
-اسلامی شدن روز به روز شکل و محتوای تمامی قوانین و مقررات مملکتی و ادارات دولتی و نهادهای اجرایی
حال وظیفه‌ی مهمی که پیش روی منتظران واقعی است، تلاش برای آشناسازی هرچه بیشتر جامعه و سایر منتظران واقعی با وظایف و راهکارهای اجتماعی و سیاسی یک جامعه‌ی منتظر در کنار خودسازی و به تعبیر دیگر بسط مفهوم ترجمه‌ی عملیاتی انتظار است تا با تلاش برای نزدیک شدن به آرمانها لطف الهی نیز شامل حال بشریت شده و با ظهور یگانه منجی عالم بشریت، جهان برای پیشرفت به سوی اهداف نهایی در مسیری هموار قرار گیرد.

حسن فیضی، دانشجوی دانشگاه ارومیه

لینک کوتاه مطلب : https://dornasasi.ir/?p=12304