به گزارش پایگاه خبری تحلیلی « درناسسی» به نقل از شبکه اطلاع‌رسانی راه دانا، دولت حسن روحانی (۱۳۹۲-۱۴۰۰) سیاستی را دنبال کرد که بر حل و فصل هسته‌ای با غرب و بازگشت به بازارهای بین‌المللی مبتنی بود. این رویکرد دستاوردهایی (مانند امضای برجام ۲۰۱۵) داشت، اما هم‌زمان با اتکای بیش از اندازه به تضمین‌های غربی و انتظار برای جبران فوری اقتصادی، فرصتی که می‌شد برای نوسازی صنعتی، تقویت صادرات غیرنفتی، توسعه ارتباطات راهبردی با همسایگان و قدرت‌هایی نظیر چین و روسیه استفاده شود، هدر رفت.

 

خروج آمریکا از برجام و ناکارآمدی مکانیسم‌های اروپایی به همراه سقوط درآمدهای نفتی و رشد تورم، نشان می‌دهد که تکیه صرف بر توافق خارجی بدون تقویت ظرفیت داخلی و چانه‌زنی استراتژیک، کشور را در موضع تضعیف قرار داد.

 

۱. چارچوب تصمیم‌گیری و انتخاب راهبردی

 

دولت روحانی راهبرد اصلی‌اش را حول «تعاملی‌سازی» با غرب و به‌ویژه رسیدن به توافق هسته‌ای (JCPOA) قرار داد. این انتخاب سیاسی – فنی به‌خودی‌خود منطقی بود: کاهش تحریم‌ها می‌توانست منابع مالی و سرمایه‌گذاری خارجی را وارد اقتصاد کند. اما در عمل چهار اشکال کلان قابل‌ردیابی است: ۱) نادیده‌گرفتن ساخت ظرفیت‌های اقتصادی داخلی، ۲) عدم تنوع‌بخشی واقعی به شرکای تجاری و سیاسی، ۳) اعتماد به تضمین‌های طرف‌هایی که ابزار فشار قوی‌تری (به‌ویژه آمریکا) داشتند، و ۴) فقدان برنامه‌های پشتیبان در صورت خروج طرف مقابل.

 

۲. خروج آمریکا از برجام و پیامدِ پیش‌بینی‌نشده

 

در مهٔ ۲۰۱۸، دولت آمریکا به ریاست دونالد ترامپ رسماً از برجام خارج شد؛ این اقدام نشان داد که توافق فاقد تضمین‌های کافی برای نادیده‌گرفتن فشارهای فراکشوری بوده و ایران نتوانست وابستگی به وعده‌های لغو تحریم‌ها را به سرعت تبدیل به جایگزین‌های اقتصادی قابل‌اتکا کند. این واقعه تأکیدی بود بر ریسک سیاستی که منافع و اقتصادی کشور را بیش از اندازه به بازگشت فوری و کاملِ سرمایه‌های خارجی وابسته کرد.

 

۳. ناکارآمدی اروپا و ابزارهایی مانند INSTEX

 

برای دورزدن تحریم‌های آمریکا، کشورهای اروپایی در ۲۰۱۹ سازوکار مالی INSTEX را معرفی کردند. اما این مکانیزم عملاً نتوانست تجارت قابل‌ملاحظه‌ای با ایران برقرار کند و در نهایت به تعطیلی/انحلال منتهی شد – نشانه‌ای از محدودیت توان اروپای سیاسی و اقتصادی در مقابله با فشارهای ایالات متحده و ضعف در تأمین منافعی که دولت ایران از برجام انتظار داشت. این واقعیت روشن می‌کند که چشم‌داشتِ بی‌پشتوانه به اروپا به‌عنوان «نجات‌دهنده» اقتصادی، اشتباه راهبردی بود.

 

 

 

چانه‌زنی بین‌المللی قوی‌تر:

 

فشار هم‌زمان دیپلماتیک بر اروپا و ایجاد توافق‌های حقوقی که مانع از تأثیرگذاری تحریم‌های ثالث شوند.

 

نتیجه‌گیری:

 

دولت روحانی با انتخاب راهبرد محور بر تعامل هسته‌ای با غرب، فرصت‌هایی به دست آورد؛ اما مهم‌تر از دست داد: زمان و ظرفیت داخلی برای مقاوم‌سازی اقتصاد و تنوع‌بخشی در دیپلماسی. خروج آمریکا از برجام و ناکارآمدی مکانیسم‌های اروپایی، ضعف طرح دولت در پیش‌بینی و جبران شوک‌ها را آشکار کرد. این نقد به دنبال تخریب نیست؛ بلکه هشدارِ تجربه‌ای است برای سیاست‌ورزان که نشان می‌دهد توافق بین‌المللی بدون تقویت پایه‌های داخلی و تضمین‌های عملی، شکننده است – و کشور باید از هر ابزار دیپلماسی برای کاهش آسیب‌پذیری استفاده کند.

 

انتهای خبر/

لینک کوتاه مطلب : https://dornasasi.ir/?p=17393